Jak ludzie postrzegają dark tourism?

Istnieje spora szansa, że słyszeliście już określenie “dark tourism” – inaczej mroczna turystyka czy tanatoturystyka.

Być może sami odwiedziliście kiedyś miejsca związane z makabrycznymi wydarzeniami, jak np. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu czy Wilczy Szaniec.

W końcu tanatoturystyka – czyli podróżowanie tam, gdzie miały miejsce jedne z najtragiczniejszych wydarzeń w historii ludzkości – stała się ostatnio bardzo popularna. Przyczyniły się do tego m.in. wyprodukowane w ostatnich latach seriale – “Czarnobyl” HBO i “Mroczny Turysta” Netflixa.

Właśnie dlatego postanowiliśmy przeprowadzić ankietę wśród ponad 900 osób i dowiedzieć się trochę więcej o dark tourismie, o tym, co skłania podróżnych do odwiedzania tego typu miejsc, a także jakie kontrowersje wzbudza ten sposób spędzania wolnego czasu.

Najważniejsze wnioski

82% Amerykanów odwiedziło co najmniej jedno miejsce, które można zaliczyć do tanatoturystyki. Z pozostałych 18%, które nigdy tego nie robiło, 63% powiedziało, że byłoby zainteresowane taką wycieczką w przyszłości.
Większość ludzi (52%) decyduje się odwiedzić jakieś ponure miejsce ze względu na aspekt edukacyjny, jaki może nieść ze sobą ta podróż. Na drugim miejscu jest chęć oddania hołdu osobom związanym z tragedią (47%).
Według naszej ankiety najpopularniejsze miejsca związane z mroczną turystyką to Pearl Harbor National Memorial (45%), Strefa Zero w Nowym Jorku (44%) i Katakumby Paryża (43%).
Większość ankietowanych miała pozytywne (46%) lub bardzo pozytywne (18%) nastawienie do mrocznej turystyki – tylko 9% było przeciwko tej idei.
57% podróżnych uważa, że nie powinno się robić selfie przy miejscach związanych z tragedią.

Dark tourism: dlaczego ciągnie nas do tragedii?

Na początek zobaczmy co stoi za popularnością dark tourismu.

Z naszego badania wynika, że 82% respondentów odbyło w swoim życiu przynajmniej jedną wycieczkę, którą można zaliczyć do tanatoturystyki: 83% mężczyzn i 81% kobiet. Poniżej przedstawiamy wyniki dla konkretnych grup wiekowych:

Pokolenie Z (25 lat i młodsi): 91%
Millenialsi (26-38 lat): 83%
Pokolenie X (39-54 lat): 80%
Baby Boomers (55 lat i starsi): 71%

Spośród 18% ankietowanych, którzy nie próbowali jeszcze tanatoturystyki, 63% powiedziało, że byłoby zainteresowanych odwiedzeniem jakiegoś miejsca z mroczną przeszłością.

Spytaliśmy też o to, co skłania respondentów do zwiedzania miejsc związanych z tragedią. Oto ich odpowiedzi:

Podoba mi się, że mogę dowiedzieć się czegoś więcej na temat danego miejsca: 52%
Chcę oddać hołd osobom dotkniętym tragedią: 47%
Chcę poczuć więź emocjonalną z miejscem tragedii: 46%
Szukam miejsc, które mają swoją historię, a nie zwykłych miejsc popularnych wśród turystów: 45%

Jak możemy zobaczyć, ludziom najbardziej zależy na aspekcie edukacyjnym podróży. Nie jest to zaskakujące zważywszy na to, że tego typu placówki mają do pokazania mnóstwo autentycznych eksponatów a oprócz tego starają się, aby turyści jak najlepiej zrozumieli historię, która wydarzyła się w danym miejscu.

Następnie zapytaliśmy ankietowanych jaki rodzaj mrocznej turystyki wydaje im się najbardziej zachęcający:

Turystyka wojenna (podróż do dawnej lub obecnej strefy wojennej): 56%
Turystyka katastroficzna (odwiedzanie miejsc, gdzie wydarzyły się naturale lub wywołane przez człowieka katastrofy ekologiczne): 56%
Turystyka cmentarna (odwiedzanie cmentarzy ze względu na ich wartości artystyczne, architektoniczne, historyczne lub krajobrazowe): 53%
Turystyka paranormalna (forma wypoczynku, która obejmuje spotkania z duchami lub ma na celu poznawanie historii duchów i nawiedzanych przez nie miejsc): 52%
Turystyka atomowa (podróż do miejsca, gdzie doszło do wybuchu bomby atomowej): 50%
Turystyka Holokaustu/ludobójstwa (odwiedzanie obszarów, gdzie miały miejsce masowe morderstwa danej narodowości lub grupy etnicznej, mające na celu unicestwienie tej grupy/narodu): 49%
Turystyka więzienna (obejmuje rekreacyjne wizyty w atrakcjach/muzeach więziennych związanych z historią danej rodziny): 48%

Wychodzi na to, że najwięcej punktów zdobyły turystyka wojenna i katastroficzna: obie pozycje zostały wybrane przez 56% osób.

Weźcie pod uwagę, że niektóre kategorie mogą się ze sobą łączyć – ale tak samo konkretne miejsce może być interesujące z więcej niż jednego powodu. Nakładanie się kategorii jest jedynie odzwierciedleniem rzeczywistości.

Tanatoturystyka – najciekawsze miejsca według turystów

Postanowiliśmy dowiedzieć się jakie miejsca związane z dark tourismem ankietowani chcieliby odwiedzić najbardziej.

Poprosiliśmy żeby wybrali z przygotowanej przez nas listy najpopularniejszych miejsc tego typu.

Poniżej możecie zobaczyć wyniki. Dodaliśmy też krótkie informacje na temat mniej znanych miejsc:

Pearl Harbor National Memorial, Hawaje: 45%
Strefa Zero, Nowy Jork (miejsce, gdzie stały niegdyś bliźniacze wieże World Trade Center zniszczone w ataku terrorystycznym): 44%
Katakumby Paryża, Francja (podziemne ossuaria, w których znajdują się szczątki ponad 6 mln ludzi w niewielkiej części sieci tuneli zbudowanych w celu połączenia starożytnych kamieniołomów Paryża): 43%
Hiroszima i Nagasaki, Japonia: 42%
Wrak Titanica, Północny Atlantyk: 41%
Więzienie Alcatraz, Kalifornia: 40%
Obóz Koncentracyjny Auschwitz, Polska: 39%
Zamek w Branie, Rumunia (znany jako zamek legendarnego wampira – Hrabiego Drakuli): 39%
Czarnobylska Elektrownia Jądrowa, Ukraina: 37%
Fukushima, Japonia: 35%
Wuhan, Chiny: 34%
Choeung Ek, Kambodża (dawniej sad; masowy grób ok. 17 tys. kobiet, mężczyzn i dzieci, którzy zostali zabici w czasach rządów Czerwonych Khmerów): 32%
Centrum Pamięci Ludobójstwa w Kigali, Rwanda (budynek upamiętniający ludobójstwo w Rwandzie z 1994 roku; znajdują się w nim szczątki ponad 250 tys. osób): 32%
Aokigahara, Japonia (znany jest także pod nazwą “Las Samobójców”; ten las zasłynął jako jedno z najczęściej wybieranych miejsc na samobójstwo na świecie): 32%
Kombinat metalurgiczny Azovstal w Mariupolu, Ukraina [powojenna] (jedno z miejsc istotnych dla oblężenia Mariupolu podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku): 31%

Jak widać, na podium plasują się miejsca ataków na Pearl Harbor (45%) i World Trade Center (44%), a także Paryskie Katakumby (43%).

Postanowiliśmy zaryzykować i dodać do naszej listy Kombinat metalurgiczny Azovstal w Mariupolu na Ukrainie. Miejsce to wybrało 31% osób.

Mimo że wojna nadal trwa, mamy nadzieję, że po zwycięstwie Ukrainy ludzie zaczną odwiedzać Mariupol aby dowiedzieć się więcej o odwadze ukraińskich żołnierzy i złożyć hołd tym, którzy polegli broniąc swojej ojczyzny.

Kontrowersje i problemy etyczne związane z dark tourismem

Nie wszystko jest czarno-białe jeśli chodzi o tanatoturystykę.

Mimo że większość ankietowanych wykazuje pozytywne (46%) lub bardzo pozytywne (18%) nastawienie do tej formy spędzania wolnego czasu, to część (9%) jest temu przeciwna.

Dlaczego tak jest?

Spójrzmy na główne argumenty przeciwko dark tourismowi:

Jest to wyzysk ludzkiego cierpienia: 22%
Miejsca, do których się podróżuje często przedstawiane są z jednego punktu widzenia, prezentując historię w lepszym świetle: 18%
Jest to bezczeszczenie miejsc śmierci i ludzkiego cierpienia: 18%
Nie rozumiem co w tym takiego ciekawego: 16%
Jest to dla mnie perwersyjne/niewłaściwe: 13%
Jest to gonienie za niezdrową sensacją: 12%

Warto zauważyć, że to, czy mroczna turystyka jest etyczna czy nie, w wielu aspektach sprowadza się do naszych dotychczasowych doświadczeń, wychowania i kultury. Stąd też nastawienie będzie różne w zależności od osoby.

W przedostatnim pytaniu zapytaliśmy respondentów, co sądzą o turystach, którzy robią sobie selfie w miejscach związanych z dark tourismem. Niestety, często można zobaczyć ludzi trzymających selfie sticki i pozujących do zdjęć w Czarnobylu albo przy bramie Auschwitz, na której widnieje niesławny napis „Arbeit Macht Frei”.

Nasze badanie wykazało, że 57% podróżnych ma negatywny lub bardzo negatywny stosunek do turystów robiących selfie w miejscach związanych z tragicznymi wydarzeniami.

Na koniec zapytaliśmy ankietowanych co sądzą o ludziach łamiących przepisy obowiązujące w niektórych miejscach mrocznej turystyki. Dobrym przykładem dla zobrazowania takiego zachowania jest Fukushima, gdzie co bardziej żądni przygód odwiedzający próbują dostać się do strefy czerwonej, która jest zamknięta ze względu na niebezpieczny poziom radioaktywności.

Jakie były odpowiedzi?

Ponad połowa ankietowanych (51%) nie popiera łamania zasad obowiązujących w odwiedzanych przez nich miejscach – i bardzo dobrze.

Podsumowując, dark tourism nadal jest kontrowersyjnym tematem. Jeśli jednak zdecydujecie się odbyć tego typu podróż pamiętajcie, aby zachowywać się z szacunkiem. Oto kilka wskazówek, które mogą się wam przydać:

Stosuj się do zasad panujących w danym miejscu.
Zachowaj powagę i ciszę.
Nie rób zdjęć jeżeli jest to niedozwolone. Możesz zrobić selfie jeśli nie przeszkadzasz innym, nie zatrzymujesz wycieczki i nie okazujesz braku szacunku przy pozowaniu.
Nie niszcz terenu i nie kradnij niczego.
Nie rozmawiaj przez telefon. Najlepiej jeśli go wyciszysz.
Powstrzymaj się od negatywnych komentarzy na temat ofiar tragedii, którą upamiętnia miejsce.

Metodologia

W maju 2022 roku przeprowadziliśmy ankietę internetową na 937 osobach. Użyliśmy do tego specjalnie stworzonego narzędzia do tworzenia ankiet online. Opracowanie powstało dzięki wielu etapom badań, crowdsourcingu i ankietowania. Wszystkie odpowiedzi ankietowanych zostały sprawdzone przez analityków danych w celu kontroli jakości. Ankieta zawierała pytania kontrolujące uwagę respondentów.

Oświadczenie o prawach autorskich

Dzięki naszemu badaniu dowiedziałeś się czegoś ciekawego na temat dark tourism? Jeśli uważasz, że ten artykuł spodoba się twoim czytelnikom, to nie krępuj się i udostępnij go im. Pamiętaj tylko, żeby podać źródło i link do naszej strony.

Źródła

Max Woolf

Max Woolf jest miłośnikiem podróży i autorem tekstów w serwisie Passport-Photo.Online. Jego spostrzeżenia, porady i wypowiedzi były publikowane w Forbes, Inc, Business Insider, Fast Company, Entrepreneur, MSN, NBC, Yahoo, USA Today, Fox News, AOL, The Ladders, TechRepublic, Reader’s Digest, Glassdoor, Stanford, G2 i ponad 200 innych miejscach. Możesz skontaktować się z nim na LinkedIn.